Εκπαίδευση στα ΜΜΕ - David Buckingham

Το βιβλίο αποτελείται από 12 κεφάλαια χωρισμένα σε τέσσερα μέρη:

Στο «Κεφάλαιο 1. Γιατί πρέπει να διδάσκονται τα ΜΜΕ;» ο Buckingham εξηγά ότι η εκπαίδευση στα ΜΜΕ (media education) είναι η διαδικασία διδασκαλίας και μάθησης των μέσων ενώ αλφαβητισμός στα ΜΜΕ (media literacy) είναι το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, οι γνώσεις και οι δεξιότητες που αποκτούν οι εκπαιδευόμενοι. Τονίζει, επίσης, τους λόγους για τους οποίους η εκπαίδευση στα Μέσα χρειάζεται να εισαχθεί στα σχολεία. Ακόμη, καταγράφει την ιστορική εξέλιξη του πεδίου στο Ηνωμένο Βασίλειο και μέσω της κριτικής του προστατευτικού/αμυντικού μοντέλου προτείνει ένα νέο παράδειγμα εκπαίδευσης στα ΜΜΕ που δεν έχει ως αφετηρία την άποψη ότι τα ΜΜΕ είναι οπωσδήποτε και αναπόφευκτα επιβλαβή, ούτε ότι οι νέοι είναι απλώς παθητικά θύματα της επιρροής τους. Αντίθετα, υιοθετεί μια προσέγγιση εστιασμένη στους μαθητές, με αφετηρία τις γνώσεις και τις εμπειρίες που οι νέοι έχουν ήδη από τα ΜΜΕ, και όχι τις διδακτικές επιταγές των εκπαιδευτικών. Δεν έχει στόχο να προφυλάξει τους νέους από την επιρροή των ΜΜΕ και κατ’ επέκταση να τους οδηγήσει σε «κάτι καλύτερο», αλλά να τους καταστήσει ικανούς να λαμβάνουν μόνοι τους εμπεριστατωμένες αποφάσεις. Στην περίπτωση αυτή, η εκπαίδευση στα ΜΜΕ δεν θεωρείται τρόπος προστασίας αλλά τρόπος προετοιμασίας.

Στο «Κεφάλαιο 2. Μορφές παιδικής ηλικίας στην εποχή των νέων ΜΜΕ» ο συγγραφέας εξερευνά την έννοια του παιδιού υπό τις νέες τεχνολογικές και οικονομικές εξελίξεις. Υποστηρίζει ότι, πλέον, τα παιδιά ανακαλύφθηκαν ως μια νέα αγορά-στόχος με εμφανείς συνέπειες στη μορφή των μιντιακών κειμένων, στην τεχνολογία, στην εκπαίδευση κ.λπ.

Στο «Κεφάλαιο 3. Αλφαβητισμός στα ΜΜΕ» ορίζεται ο αλφαβητισμός, ο κριτικός αλφαβητισμός και ο αλφαβητισμός στα ΜΜΕ. Υποστηρίζεται ότι ο αλφαβητισμός σήμερα είναι αναπόφευκτα και αναγκαστικά αλφαβητισμός στα πολυμέσα και ως εκ τούτου οι παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας δεν είναι πλέον επαρκείς. Επίσης, η κατανόηση των ΜΜΕ δεν αφορά απλώς το τι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι των παιδιών, πρόκειται για ένα διαπροσωπικό φαινόμενο στο πλαίσιο του οποίου αναπόφευκτα διακυβεύονται κοινωνικά συμφέροντα και κοινωνικές ταυτότητες. Συνεπώς, ο αλφαβητισμός στα ΜΜΕ είναι πρωτίστως κοινωνικός.

Στο «Κεφάλαιο 4. Ο ορισμός του πεδίου» ο Buckingham παραθέτει τις 4 βασικές έννοιες που πρέπει να αναλύονται στα προγράμματα εκπαίδευσης στα ΜΜΕ:

Παραγωγή

Θα πρέπει να εξετάζονται:

• Οι τεχνολογίες
• Οι επαγγελματικές πρακτικές
• Η βιομηχανία
• Οι διασυνδέσεις μεταξύ των ΜΜΕ
• Το ρυθμιστικό πλαίσιο
• Η κυκλοφορία και η διανομή
• Η πρόσβαση και η συμμετοχή

Γλώσσα

Θα πρέπει να εξετάζονται:

• Τα νοήματα
• Οι συμβάσεις
• Οι κώδικες
• Τα είδη
• Οι επιλογές
• Οι συνδυασμοί
• Οι τεχνολογίες

Αναπαράσταση

Θα πρέπει να εξετάζονται:

• Ο ρεαλισμός
• Η αποκάλυψη της αλήθειας
• Οι παρουσίες και οι απουσίες
• Η μεροληψία και η αντικειμενικότητα
• Η δημιουργία στερεοτύπων
• Οι ερμηνείες
• Η δύναμη επιρροής

Κοινό

Θα πρέπει να εξετάζονται:

• Η στόχευση
• Ο τρόπος προσέγγισης
• Η κυκλοφορία
• Οι τρόποι χρήσης
• Η συναγωγή νοημάτων
• Οι απολαύσεις
• Οι κοινωνικές διαφορές 

Στο «Κεφάλαιο 5. Στρατηγικές διδασκαλίας» παρουσιάζονται 6 στρατηγικές διδασκαλίας:

• Ανάλυση κειμένου
• Ανάλυση πλαισίου
• Μελέτες περιπτώσεων
• Μεταφράσεις
• Προσομοιώσεις
• Παραγωγή

Στο «Κεφάλαιο 6. Η εκπαίδευση στα ΜΜΕ στο πλαίσιο του σχολείου» ο συγγραφέας συζητά την εκπαίδευση στα ΜΜΕ ως ένα αυτόνομο γνωστικό αντικείμενο, ως διαθεματικό μέρος του ΑΠ, ως αναπόσπαστο κομμάτι κριτικής των νέων ΤΠΕ, ως δραστηριότητας εκτός σχολικής τάξης (κοινοτικά εργαστήρια, γονείς, ακτιβισμός κ.λπ.).

Στο «Κεφάλαιο 7. Η κατάκτηση της κριτικής ικανότητας» η έννοια της «κριτικής» συζητείται υπό διάφορες σκοπιές. Τι σημαίνει κριτικός; Ποιος ορίζει τι θεωρείται κριτική συνείδηση;

Στο «Κεφάλαιο 8. Η κατάκτηση της δημιουργικότητας» γίνεται συζήτηση για την παραγωγή, την αυτοέκφραση, τη δημιουργικότητα. Ο Buckingham υποστηρίζει ότι τα σχολεία πρέπει να φτιάξουν συνειδητά ένα χώρο για παιχνίδι και πειραματισμό, στο πλαίσιο του οποίου πραγματικά δεν υπάρχουν «ορθές απαντήσεις». Στα πλαίσια αυτά οι παραγωγές των μαθητών πρέπει να είναι εκ φύσεως και κατ’ ανάγκη κοινωνικές,  με τον αναστοχασμό να αποτελεί κεντρική και απαραίτητη πτυχή της πρακτικής εξάσκησης. Με άλλα λόγια, η πρακτική εξάσκηση έχει τεράστια αξία διότι δίνεται στους μαθητές η ευκαιρία να διερευνήσουν τη συναισθηματική και υποκειμενική σχέση τους με τα ΜΜΕ με τρόπο που θα ήταν πολύ δύσκολο να επιτευχθεί με την κριτική ανάλυση.

Στο «Κεφάλαιο 9. Η παιδαγωγική διάσταση» ο David Buckingham συναντά τον Len Vygotsky και άλλους στην προσπάθειά του να εντοπίσει ένα δυναμικό κοινωνικό παιδαγωγικό μοντέλο.

Στο «Κεφάλαιο 10. Πολιτική, απόλαυση και παιχνίδι» παρουσιάζεται η μετανεωτερική εποχή με τις ρευστές ταυτότητες, με την αμφισβήτηση του «πολιτικά ορθού», με την φιλοπαίγμωνα διάσταση των διακυβευμάτων κ.λπ. Ο Buckingham πιστεύει στη δουλειά μέσω της απόλαυσης των ΜΜΕ ακόμα και με την παρωδία, το κατ’ εξοχήν μετανεωτερικό φαινόμενο. Θεωρεί ότι η παραγωγή ΜΜΕ μπορεί να διαδραματίσει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, καθώς φαίνεται ότι παρέχει στους μαθητές ένα μέσο για να διερευνήσουν και να αναστοχαστούν τη μεταβαλλόμενη θέση τους στη σύγχρονη κουλτούρα των ΜΜΕ. Δημιουργεί ένα χώρο στον οποίο μπορούν να εκφραστούν οι «ανέκφραστες» επιθυμίες και να παραβιαστεί και να υπονομευτεί ο γενικευτικός λόγος.

Στο «Κεφάλαιο 11. Ψηφιακοί αλφαβητισμοί» συζητείται το σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον με τις προκλήσεις αλλά και τις δυνατότητες που παρέχονται. Διερευνάται το κατά πόσο η ενασχόληση των νέων με τα games, τα chat rooms κ.ά. οδηγά στην ανάπτυξη ψηφιακών αλφαβητισμών. Επίσης, θίγεται το ψηφιακό χάσμα με τα σχολεία να τονίζεται ότι μπορούν –και προφανώς οφείλουν- να παίξουν ένα ρόλο στη διασφάλιση ίσων ευκαιριών πρόσβασης. Η πρόσβαση δεν αφορά μόνο την τεχνολογία αλλά και το πολιτισμικό κεφάλαιο –με άλλα λόγια, τις πολιτισμικές δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται για μια δημιουργική και παραγωγική χρήση αυτής της τεχνολογίας.

Στο «Κεφάλαιο 12. Νέοι χώροι μάθησης» παρατίθενται προβληματισμοί για το μέλλον της εκπαίδευσης, στο βαθμό που το σχολείο σήμερα δεν έχει την αποκλειστικότητα της εκπαίδευσης. Γίνεται αναφορά και στην αποσχολειοποίηση του Ivan Illich. Ο David Buckingham καταλήγει συμπεραίνοντας ότι σήμερα είναι αναγκαίο περισσότερο από ποτέ να εφοδιαστούν οι νέοι με την ικανότητα να κατανοούν και να συμμετέχουν ενεργά στη μιντιακή κουλτούρα που τους περιβάλλει. Η ανάγκη για εκπαίδευση στα ΜΜΕ δεν υπήρξε ποτέ άλλοτε τόσο επιτακτική όσο σήμερα.