Ο Dan Gillmor συζητά με τη Renee Hobbs για τον γραμματισμό στα Μέσα

Dan Gillmor: Γιατί πρέπει να ενδιαφερόμαστε για το γραμματισμό στα Μέσα;

Renee Hobbs: Ο πρώτος λόγος είναι διότι ο γραμματισμός στα Μέσα αποτελεί τη διεύρυνση του παραδοσιακού γραμματισμού. Ο γραμματισμός όπως τον ορίζουμε είναι ο διαμοιρασμός νοημάτων μέσω συμβολικών εκφράσεων. Η θεμελιώδης φύση του ανθρώπου είναι να μοιράζεται νοήματα μέσα από σύμβολα. Ο γραμματισμός στα Μέσα είναι απλά η διεύρυνση αυτής της βαθιάς ανθρώπινης διαδικασίας, του να μαθαίνεις να μοιράζεσαι νοήματα χρησιμοποιώντας σύμβολα. Και είναι  μέσω αυτής της διαδικασίας που κερδίζει κανείς κοινωνική δύναμη και επιρροή. Ο γραμματισμός στα Μέσα είναι σημαντικός επειδή μας δίνει εργαλεία να πετύχουμε τους κοινωνικούς και πολιτικούς μας σκοπούς. Ένας άλλος λόγος έχει να κάνει με τις προκλήσεις και τα ρίσκα του να ζεις σε μιντιακή και ψηφιακή κοινωνία της αφθονίας. Και ο τρίτος λόγος για τον οποίο ο γραμματισμός στα Μέσα θεωρείται βασική δεξιότητας ζωής αφορά τις σκέψεις που κάνουμε για το ποιο θα είναι το μέλλον μας εξαιτίας αυτών των νέων επικοινωνιακών εργαλείων. Ο Marshall McLuhan μας είπε ότι διαμορφώνουμε τα εργαλεία και μετά μας διαμορφώνουν αυτά. Βρισκόμαστε σ’ αυτή τη σημαντική ιστορική περίοδο, κατά την οποία προσπαθούμε να κατανοήσουμε πώς η κοινωνία αναδιοργανώνεται, πώς η οικονομία μεταβάλλεται, τι συμβαίνει στην εκπαίδευση σε σχέση με αυτά τα νέα δυναμικά Μέσα. Άρα ο γραμματισμός στα Μέσα έρχεται να συντονιστεί με τις πολιτισμικές, πολιτικές, οικονομικές, πνευματικές, ηθικές αλλαγές που επισυμβαίνουν στην εξελισσόμενη μιντιακή οικολογία.     

Dan Gillmor: Πώς προσεγγίζεις την κριτική σκέψη;

Renee Hobbs: Στην κοινότητα της Εκπαίδευσης στα Μέσα συζητάμε ποια είναι η σημασία της κριτικής σκέψης εδώ και 50 χρόνια. Τι σημαίνει σε σχέση με τα μιντιακά κείμενα και τα εργαλεία τεχνολογίας. Υπάρχουν διάφορες σχολές σκέψης. Ο κόσμος ακούει τη λέξη κριτική και νομίζει ότι σημαίνει επίκριση. Χρειάζεται να πείσουμε τον κόσμο να απομακρυνθεί απ’ αυτή την ιδέα. Κατ’ ακρίβεια, κριτική σημαίνει να απευθύνεις ερωτήσεις σχετικά με αυτά που βλέπεις, ακούς, διαβάζεις. Άρα η θεμελιώδης βάση της κριτικής σκέψης είναι η διερεύνηση. Να θέτεις ερωτήματα για τα μηνύματα των Μέσων. Το να μάθεις να ρωτάς είναι μια βασική δεξιότητα ζωής του γραμματισμού στα Μέσα. Ακόμα ένα σημείο που υπογραμμίζουμε στην κοινότητα της Εκπαίδευσης των Μέσων είναι ότι πρέπει να μάθουμε να ασκούμε κριτική ακόμα και στα μηνύματα που συμφωνούμε. Η κυρίαρχη τάση είναι να εξαιρεί χωρίς διερεύνηση τα μηνύματα που επιβεβαιώνουν και διευρύνουν τις πεποιθήσεις μας, ασκώντας οξεία κριτική μόνο στα μηνύματα που μας ενοχλούν. Η δυνατή κριτική σκέψη εφαρμόζεται τόσο στα μηνύματα που διαφωνούμε όσο και στα μηνύματα που μας βρίσκουν σύμφωνους.

Dan Gillmor: Ποιο είναι το πιο σημαντικό στοιχείο που πρέπει να διαθέτει ένας μιντιακά εγγράμματος στη σημερινή εποχή;

Renee Hobbs: Υποστηρίζω πολύ τις 5 ερωτήσεις που πρέπει να απευθύνουμε:

1. Ποιος είναι ο συγγραφέας και ο σκοπός του μηνύματος;
2. Ποιο είναι το υπό στόχευση κοινό;
3. Ποιες τεχνικές χρησιμοποιούν για να τραβήξουν την προσοχή μας;
4. Πώς διαφορετικοί άνθρωποι ερμηνεύουν διαφορετικά το μήνυμα;
5. Ποιες αξίες, ιδεολογίες, οπτικές προωθεί και τι έχει μείνει έξω;

Πιστεύω ότι αυτές οι 5 ερωτήσεις διεισδύουν στη σχέση συγγραφέων και κοινού, πώς τα μηνύματα έχουν νοήματα και πώς κατασκευάζονται και στο μεγάλο ερώτημα πώς αποφασίζουμε τι να πιστέψουμε, ποια η σχέση αναπαράστασης με πραγματικότητα. Η ικανότητα να διακρίνεις ανάμεσα στην έγκυρη και αξιόπιστη πληροφορία από την ανόητη είναι ένα μεγάλο μέρος του να είσαι αποτελεσματικός συμμέτοχος στις σύγχρονες κοινωνίες.

Dan Gillmor: Πώς τα πάμε ως κοινωνία;

Renee Hobbs: Εξαρτάται πώς το μετράς. Για παράδειγμα έρευνα βρήκε ότι στα Γυμνάσια της Καλιφόρνια το 1/3 των παιδιών εισάγεται στην κριτική ανάλυση. Αυτή είναι μια μικρή πρόοδος. Αλλά οι επιλογές που έχουμε στην τηλεόραση σε προβληματίζουν. Σε κάνουν να διερωτάσαι αν ορισμένοι τηλεθεατές είναι μιντιακά εγγράμματοι. Συνήθως βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο. Πώς γίνεται όμως τα Μέσα να μην βοηθούν τον κόσμο να γίνεται μιντιακά εγγράμματος; Θα μπορούν να παράγουν τα ποιοτικά προϊόντα που θέλουν, αν επενδύσουν βαθιά στην καλλιέργεια κριτικής στο κοινό τους, ώστε να διαχωρίζει τα ποιοτικά προϊόντα από τα σκουπίδια. Ο μόνος τρόπος να εισάγουμε την Εκπαίδευση στα Μέσα είναι μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, τα πανεπιστήμια, την άτυπη εκπαίδευση μέσα από το διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα και από απογευματινά προγράμματα. Αυτές οι προσεγγίσεις είναι περισσότερο από κάτω προς τα πάνω και δουλεύουν σε αρκετές κοινότητες.   

Dan Gillmor: Πώς είναι να είσαι μιντιακά εγγράμματος στην πραγματική ζωή; Ποια η σχέση της παραγωγής στη σύγχρονη εποχή;

Renee Hobbs: Είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε το γραμματισμό ως ανάγνωση και γραφή. Υπάρχουν πράγματα που μαθαίνεις με την παραγωγή και εμβαθύνουν την κριτική ικανότητα. Παίζεις με τη γλώσσα, εικόνες, ήχους κ.λπ. Οι περισσότεροι στο κίνημα της Εκπαίδευση στα Μέσα θεωρούν την παραγωγή βασικό στοιχείο του γραμματισμού στα Μέσα. Γνωρίζουμε όμως ότι όταν η παραγωγή αποδομείται από την κριτική ανάλυση ή τον αναστοχασμό ή την εξερεύνηση ηθικών/πολιτικών/κοινωνικών ζητημάτων η παραγωγή μετατρέπεται σε ένα βιβλίο συνταγών «πώς να το κάνεις». Είναι ένας συνδυασμός. Πρέπει να αναστοχάζεσαι τις επιλογές σου, να εξασκείς τις δεξιότητες σου, να δημιουργείς μηνύματα με μια ποικιλία Μέσων, να αντιλαμβάνεσαι τις συνέπειες του μιντιακού πολιτισμού και να αναλαμβάνεις δράση στον κόσμο μετατρέποντας τις μιντιακές ικανότητες σε ενεργή δημοκρατική πολιτότητα. Αυτά τα βήματα συνιστούν μια ολιστική προσέγγιση του μιντιακού γραμματισμού.